Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.), zwyczajowo nazywany także kosztywałem – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny ogórecznikowatych. Występuje w Europie, z wyjątkiem południowych krańców, w środkowej Azji, na Syberii, w Azji Mniejszej. Zawleczony do Ameryki Północnej. W Polsce jest rośliną pospolitą na terenie całego kraju.
Morfologia
Łodyga: Wzniesiona, kanciasta, o wysokości do 100 cm, w górnej części rozgałęziająca się, cała szorstko owłosiona, pusta.
Liście: Ulistnienie skrętoległe, liście duże, o podługowato-lancetowatym kształcie, zaostrzone, długości do 25 cm, całobrzegie. Niemal wszystkie liście siedzące, zbiegają po łodydze wzdłuż całego międzywęźla. Mają wyraźną nerwację na dolnej stronie i całe są szorstko owłosione.
Kwiaty: Fioletowopurpurowe, rzadziej białe lub kremowe, na krótkich szypułkach, zebrane w zwisły kwiatostan typu sierpik. 5-krotne kwiaty mają długość 1 – 2 cm. Kielich trwały, zrosłodziałkowy. Korona o dzwonkowatym kształcie i brzegu odwiniętym na zewnątrz. Gardziel korony początkowo jest całkowicie zamknięta przez osklepki o długości równej długości pręcików, po przekwitnięciu rozchyla się. Pręciki w liczbie 5 są przyrośnięte nitkami do korony, słupek jeden, górny z czterodzielną zalążnią i prostą szyjką wystającą poza koronę.
Owoc: Rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki, drobno pomarszczone i przyrośnięte do dna kielicha.
Korzeń: Gruby, pionowy, silnie rozgałęziający się, czarnofioletowego koloru, osiąga długość 30 cm.
Biologia
Rozwój: Bylina. Kwitnie od maja do czerwca. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie, kwiaty są samopylne, lub zapylane przez owady. Roślina miododajna. Do nektaru, znajdującego się na dnie kwiatowym dostać się mogą wyłącznie owady o długim aparacie gębowym, przepychając go przez szparę utworzoną z pylników i osklepek. Trzmiel ziemny nie mogący dostać się tą "legalną" drogą do nektaru, wygryza często szparki w dolnej części korony, nie biorąc udziału w zapylaniu, z wykonanych przez niego otworów korzystają również pszczoły.
Siedlis
Mieszaniec
Gatunek tworzy mieszańca z żywokostem szorstkim – Symphytum × upplandicum, uprawianego jako roślina ozdobna.
Zastosowanie
Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: Korzeń żywokostu (Radix Symphyti syn. Radix Consolidae) o ciemnobrunatnej, niemal czarnej, podłużnie głęboko bruzdowanej powierzchni i wrzecionowatym kształcie. Przełam korzenia jest rogowaty, białawy, niekiedy lekko brunatnawy. Wymagana zawartość alantoiny powyżej 0,7%. Korzeń żywokostu jest surowcem częściowo śluzowym. Zawiera 10-15% śluzu oraz inne polisacharydy, do 1,5% alantoiny, do 6,5% garbników, skrobię, fruktany, asparaginę, β–sitosterol, aminokwasy, ślady olejku eterycznego i sole mineralne z dużą ilością krzemu. Zawiera ponadto alkaloidy pirolizydynowe w ilości do 0,32%, wśród ni
- Działan
- Działania niepożąda
- Dawkowan
- Zbiór i suszen
Roślina ozdobna:
Bywa uprawiany jako roślina ozdobna (strefy mrozoodporności 5-10). =